2 BACH (ARTE) - SAN CARLOS DAS CATRO FONTES (BORROMINI)

FICHA TÉCNICA 

Autor : Francesco Borromini
Cronoloxía.  igrexa 1638-1641, fachada 1665-1667
Tipoloxía:  Arquitectura  relixiosa
Estilo: Barroco 

Francesco Borromini foi o gran competidor de Bemini. Revolucionario pero incomprendido non dispuxo, non obstante, de recursos económicos, e as súas obras fundamentalmente foron igrexas de pequenas dimensións e materiais pobres. Así e todo introduce elementos completamente novedosos: plantas moi complexas (ovaladas ou estreladas) ,ondulación dos entablamentos e cornixas con efecto de curvas e contracurvas, espazos interiores moi dinámicos, etc...

Borromini sufriu co feito de que non se lle recoñecese suficientemente e a súa vida acabou co suicidio. Fican para o recordo grandes obras como San Ivo da Sapienza ou San Carlos das Catro Fontes, edificación que precisamente nos ocupa e que foi o seu primeiro encargo en Roma depois de ter colaborado con Madeno.

Trátase dun encargo efectuado pola orde de Trinitarios españois. Os problemas de partida eran moitos: os Trinitarios, unha Orde austera, contaban con poucos recursos; o espazo dispoñible era  minúsculo e irregular, estaba situado nunha confluencia de rúas -unha delas moi estreita-, e ademais estaba alí, na esquina achaflanada, unha das catro fontes dispostas por Sixto V. Contra todo esto loita Borromini e sae victorioso creando un espazo novo e perfectamente adaptado a esos condicionantes. 

A obra foi elaborada en dúas fases. Fixo primeiro o mosteiro e logo a igrexa, mais como se terminou o diñeiro a fachada realizouse 20 anos despois e aínda quedou inconclusa.

A planta é exemplo do barroquismo parte dunha elipse, con segmentos cóncavos e outros convexos que crean un contorno sinuoso e movemento.

Os muros son moi dinámicos. Estan divididos en TRAMOS polas grandes colunnas con capiteis de orde composta. Entre os tramos: nichos, altares e tamén portas que dan ao mosteiro.

O entablamento formado por curva e contracurva rodea a pequena igrexa , sobre el catro bóvedas de cuarto de esfera con casetones e entre elas as catro pechinas decoradas con paneis ovalados e de alí parte a cúpula oval con decoración de hexágonos e cruces que diminúen cara á lanterna creando efecto de perspectiva.

A lanterna está iluminada con xanelas e na súa bovedilla o símbolo da Santísima Trindade.

A fachada oi realizada casí 20 anos despois que a igrexa. . Situada na confluencia de dúas rúas moi estreitas, casí facendo esquina, Borromini realiza a arquitectura como modelándola.

Ten unha apariencia moi teatral e é exemplo de movemento e dinamismo barroco debido ó xogo de curvas e contracurvas.

Pódense distinguir claramente dous niveis divididos polo groso entaboamento que sostén a balconada, e tres corpos verticais -corpos e rúas coma un retablo- marcados pola presencia de columnas de orde xigante que introducen un ritmo ascensional na obra.. En absoluto existe correspondencia entre esta estrutura externa e o interior, preséntase como unha realidade independente do contido que alberga

Sendo toda a superficie dinámica polo xogo de curvas opostas que crea marcados contrastes de luz, recalca as contraposicións en cada nivel: 

NIVEL INFERIOR:

- Rúas laterais cóncavas divididas en dous niveis con hornacinas.

- Rúa central convexa con dous niveis : porta e hornacina.

Nas columnas introduciu modificacións das ordes xónico e corintio.

NIVEL SUPERIOR:

- Na parte superior entablamento cóncavo interrompido por medallón cuxa forma oval dá impulso ascensional á fachada.

- Rúas laterais cóncavas e na rúa central que é cóncava sitúa unha unha especie de balcón ou edículo con adintalamiento convexo que parece enlazar co nivel inferior,

Toda a fachada está repleta de elementos ornamentais que fomentan nos nosos ollos a idea de movemento: a fonte, a hornacina coa estatua de San Carlos, os nichos, a balaustrada, os medallóns, etc...

Con esta obra Borromini converteuse nun dos arquitectos claves do Barroco caracterizado polo seu rupturismo coa tradición clásica polo gusto polo desequilibrio, as liñas curvas e a preferncia polo óvalo menos estático que o círculo, o movemento sinuoso, a teatralidade, o exceso decorativo, os xogos lumínicos, etc.